Quần thể danh thắng Tràng An có giá trị về văn hoá thiên nhiên hùng vĩ chứa đựng nhiều giá trị nổi bật với cảnh quan thiên nhiên đặc sắc,được tạo nên 1 cách hài hoà bởi hình núi, thế sông, các hang động ngập nước quanh năm với thảm thực vật còn hoang sơ nguyên vẹn. Nơi đây mang đậm dấu ấn và những giá trị lịch sử văn hoá truyền thống qua hệ thống các di tích lịch sử và lễ hội văn hoá nổi tiếng
Vùng di sản với nhiều lễ hội văn hoá truyền thống như lễ hội chùa Bái Đính, lễ hội Cố đô Hoa Lư
Địa hình khối đá vôi Tràng An là 1 trong những cảnh quan núi đá ( Karst ) nhiệt đới nắng ẩm gió mùa nổi bật toàn cầu đã đạt đến giai đoạn cuối cùng của quá trình karst hoá với 1 loạt kiểu dáng như cảnh quan karst dạng tháp, dạng nón và dạng trung gian chuyển tiếp bao quanh vô số những thung lũng liên kết với nhau bới hệ thống hàng trăm hang động trong đó có nhiều hang sơn thuỷ hình thành do kết quả tương tác của 1 số cấu trúc địa chất chính trên trái đất hơn thế nữa lại nằm sát biển.Khối đá vôi tràng an độc đáo ở chỗ đã từng bị biển xâm lấn biến cải nhiều lần và ngày nay đã nổi trên cạn.
Bà Katherine Muller – Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam nói: “Tôi cũng cho rằng Tràng an là điểm dến hấp dẫn cho những nhà nghiên cứu, những nhà sử học. Đến với tràng an du khách không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên mà còn hiểu thêm về lịch sử của vùng đất cố đô này. Đây là nơi mà du khách có thể dành cả ngày dài khám phá tìm hiểu mà vẫn cảm thấy thoải mái. Đó cũng chính là điều thu hút của quần thể danh lam Tràng An”
Du khách sẽ bắt đầu hành trình của mình từ những chuyến đò đi trên nhánh của con sông Sao Khê lịch sử từ bến thuyền Du lịch Tràng An. Dòng sông này trong xanh như ngọc nên người dân nơi đây vẫn gọi là dòng suối ngọc
Đến đây du khách sẽ đc trải ngiệm từng cung bậc cảm xúc, khám phá cội rễ xa xăm của sự sống nhân loại, tận hưởng vẻ đẹp thuần khiết và tinh tuý của bầu không khí thanh như lọc và tự hào với thời vàng son của lịch sử in đậm trong thế núi dáng sông ở buổi đầu sơ khai dựng nước của ba triều đại vua Đinh Tiên Hoàng, vua lê đại hành, vua Lý Thái Tổ.
Hành trình khám phá sẽ đi qua 12 hang và 3 đền trong số đó có những hang nổi bật như hang Sáng, hang Tối, hang Nấu Rượu, hang Sính, hang Si, hang Ba Giọt
Đền Trình sẽ là điểm đến đầu tiên. Du khách sẽ được tham quan và thắp hương để trình rằng mình đã đến du lịch Tràng An, nơi thờ 2 vị công thần nhà Đinh là Tả Thanh Trù và Hữu Thanh Trù giám sát đại tưởng quân. Đương triều họ là người cai quản kho vàng két bạc của vua.
Hang Tối dài 320m là hang có nhiều nhũ đá đẹp. Trần hang ở đây cao và rộng, có những vòm nhỏ cao đến 20m. Đây là nơi trú ẩn của nhiều loại dơi. Người dân gọi đây là “màn vóc” vì có nhiều nhũ đá đẹp như tơ lụa và gấm vóc. Khu “màn vóc” dài khoảng 60m với những nhũ đá chảy dài, xếp chồng lên nhau thành từng lớp mềm mại như tơ lụa.
Hang Sáng dài 100m, xung quanh thung có núi bao bọc tứ phía và hội tụ về đây. 4 cửa hang phân ra 4 phương của mặt trời. Cửa hang Ba Giọt ở phiá bắc, cửa hang Tối ở phía nam, cửa hang Sáng ở phía tây, cửa hang Seo ở phía đông. Dường như vẻ đẹp của đất trời như dồn góp về đây
Hang Nấu Rượu có chiều dài 250m. Tương truyền trong hang có mạch nước ngầm sâu hơn 10m, thông với các khu vực Cố đô Hoa Lư. Xưa kia các bậc tiền bối thường vào đây lấy nước nấu rượu tiễn vua. Khi đào vét lòng hang đã phát hiện ra nhiều hũ, vại và các dụng cụ nấu rượu. vì thế nên hang được đặt tên là hang Nấu Rượu
Tiếp theo du khách sẽ thăm hang Sính, hang Si, hang Ba Giọt, hang Seo và hang sơn dương. Các hang này có dộ dài trung bình từ 100 đến 250m. Nhũ đá trong các hang phần nhiều có màu trắng muốt hay xanh ngọc. Tài liệu địa chất cho rằng vùng núi đá vôi này có nhiều oxit silic khiến nhũ đá mọc chậm nhưng tạo ra nhiều vẻ lấp lánh.
Sau khi từ hang Sơn dương ra du khách có thể lên thẳng hang Vu Khống có thể gọi là hang Khống. Hang này nằm trên 1 dải đất hẹp, tựa lưng vào núi đá dựng đứng trước mặt là sông nước mênh mông với địa thế đó, nơi này xưa kia được vua Đinh chọn làm căn cứ quân sự trấn giữ kinh thành Hoa lư. Kết thúc chuyến hành trinh, du khách sẽ qua hang Trần dài khoảng 200m và hang Quy Hậu dài khoảng 100m.
Điều đặc biệt là ở Tràng An, các hồ có thể tạo thành nhiều hành trình xuyên thuỷ khé kín mà không phải quay ngược lại. Quần thể hang động này được ví như 1 trận đồ bát quái. Dãy núi, hồ nước, hang động… tạo thành 1 thế trận liên hoàn.
